Çocuğunuz,
- Bir işe uzun süreli odaklanamıyor ve devam edemiyor, hatta dersin başına bile oturamıyor,
- Karşılaştığı problemi çözmekten önce problemin ne olduğunu ve neyi istediğini anlamakta zorlanıyor,
- Çalıştıklarını aklında tutmakta zorlanıyor,
- Sınavlarda basit hatalar yapıyor,
- Sakar davranışlarda bulunuyor,
- Sık sık eşyalarını kaybediyor
ve bunlara benzer problemler yaşıyor ise yaşadığınız zorluğun ne olduğuyla ilgili yanılıyor olabilir misiniz? Sorunun nereden kaynaklandığına yönelik tespitteki hata, yaşanılan zorluğun aşılmasını çok daha zor hala getiriyor olabilir mi?
Günümüz ebeveynlerinin çocuklarından en büyük beklentisi akademik başarı haline geldi. Eğitim, meslek edinme ve sonucunda yeterince ekonomik kaynak sahibi olabilmek günümüzde yaşam kalitesini en çok etkileyecek faktör denebilir. Bu nedenle çocuk ve ergenlerin hayatında akademik başarı oldukça merkez bir konumda bulunmakta. Ayrıca bu konu ebeveyn ile ilişkisine de büyük bir etkide bulunmakta. Ebeveynden gelen ders çalış baskısı ve çocuk/ergen ile karşı karşıya gelinmesi pek çok evde yaşanılan bir durum. Peki, çocuğunuz ders çalışmaya neden bu kadar direnç gösteriyor? Çalışsa bile performansı istendiği gibi neden gelişmiyor?
Öğrenmenin, akademik başarının ve sınav performansının tek belirleyicisi ders çalışma süresi değil. Öğrenme ve potansiyelin açığa çıkabilmesini sağlayan bilişsel beceriler ve yürütücü işlevler burada büyük bir rol oynamaktadır.
Bilişsel Beceriler Nedir?
Bilişsel beceriler beyne duyular aracılığıyla gelen bilgileri işlemleyip basit veya karmaşık tüm tepkileri verebilmesine olanak sağlayan sistemin çarklarıdır denebilir. Beyinde prefrontal kortekste yer alan bu çarklardan başlıcaları; dikkat, bellek, mantık – muhakeme (akıl yürütme)’dir. Bu bilişsel beceriler de kendi içinde pek çok beceriyi barındırmaktadır.
- Dikkat: Basit dikkat, anlık odaklanma, çeldiricilerle mücadele, dikkatin sürdürülmesi
- Bellek: Uzun süreli bellek, kısa süreli bellek, çalışma belleği
- Mantık – Muhakeme: Akıl yürütme, problem çözme, planlama – organize etme, strateji geliştirme, zaman yönetimi
Bu becerilerden biri dahi diğerlerine görece zayıf kaldığında tüm sistemi etkilemektedir. Dikkat kalitesinde ve sürdürebilmekte yaşanan zorlanma basit hatalar yapılmasına, performansı aynı kalitede uzun süre sürdürememeye neden olmaktadır. Bellekte yaşanılan zorluk biraz evvel veya daha uzun zaman önce edinilen bilginin problem çözüleceği anda geri getirilmesine engel olmaktadır. Mantık – muhakeme ise problemin, çözüm için gerekli olanın anlaşılmasında, çözüme giderken strateji geliştirmede zorlanmaya ve başarıya ulaşamamaya neden olmaktadır. Bu zorlukları yaşayan çocuğa yapılan ders çalış baskısı ise çocuğu/ergeni daha tepkisel, kaygılı, stresli ve özgüvensiz hissettirmekten ileri gidemez. Çocuk asla başaramayacağına inanır ve ebeveynleriyle ilişkisi bozulduğu gibi özgüveni de düşer.
Nasıl Üstesinden Gelinebilir?
Tüm bu yaşanan zorluklar bireyin kişiliğinin oluştuğu ve oturduğu çocukluk ve ergenlik yıllarında sosyal ilişki, akademik başarı ve kişilik açısından önemli olumsuz sonuçlara neden olabilir. Neyse ki bahsi geçen bilişsel beceriler geliştirilebilirdir. Beynin bir başka becerisi bilişsel esnekliği yani “nöroplastisite” özelliğidir. Tıpkı devamlı pratiklerle sol elinizi kullanma becerinizi arttırabileceğiniz gibi, araç kullanmayı öğrendikten sonra pratiklerle otomatik olarak kolayca yapabilmek gibi bu becerilerin de devamlı pratiklerle daha iyi hale getirilmesi mümkün. Bunu haftada birkaç kez rutin antrenman yapan sporcuların becerilerinin ve kaslarının gelişmesi, bir sanatçının provalarla performansını daha iyiye taşıması gibi düşünebilirsiniz. Beyinde devamlı çalışılan davranış ile ilgili kısımda beyin hücreleri arası iletişim sağlayan bağlar (sinaptik bağlar) artar ve işlem hızlanır. Bu yöntem, yıllardan beri nöropsikoloji ve sinirbilim alanında görülen bazı hastalıkları ve beyin hasarlarını tedavi etme yöntemi olarak uygulanmaktadır. Günümüzde artan bilimsel çalışmalarla bunun bilişsel beceriler için de mümkün olduğu kanıtlanmıştır.
Bilişsel becerileri geliştirmeye yönelik setler ve programları rutin şekilde uygulayarak bu zorluğu aşabilirsiniz.
Konuyla ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Uzaktan dahi olsa destek olmaktan mutluluk duyarız.
Yazan: Psk. Ferhat YAKA
Çocuklarda Bilişsel Beceriler